Malls VS Πάρκων

 

«Τα Σάββατα κάνω αυτό που κάνουν όλοι... Κάνω µόλινγκ». Τι είναι µόλινγκ; Κι από

πότε το κάνουν όλοι; Ένα σµάρι κοριτσόπουλα γύρω στα δεκαέξι χαχανίζουν γύρω µου, καθώς ανεβαίνουµε τις κυλιόµενες σκάλες ενός από τα µεγαλύτερα εµπορικά κέντρα των βορείων προαστίων. «Μόλινγκ είναι να πηγαίνεις στο mall. Όχι να ψωνίζεις απαραίτητα, αλλά να περνάς τη µέρα σου εκεί, χαζεύοντας.

Περπατάς ανάµεσα σε όλες αυτές τις φίρµες, κάθεσαι για φαγητό στις διεθνείς αλυσίδες φαγητού, πηγαίνεις σινεµά, νοµίζεις πως δε ζεις στην Ελλάδα, πως είσαι κάπου στην Ευρώπη». Μόλινγκ, ένας όρος που χρησιµοποιείται διεθνώς για να περιγράψει µια  µέρα στα malls. Δηλαδή, στο πιο εµβληµατικό αρχιτεκτόνηµα της κατανάλωσης και της  παγκοσµιοποίησης, ένα πραγµατικό νησί µέσα στον αστικό ιστό.

            Στη µικρή µας χώρα, τα malls ήρθαν µαζί µε το όραµα πως η Αθήνα θα γίνει επιτέλους µητρόπολη. Κι όπως κάθε µητρόπολη, αυτό που της έλειπε ήταν τα malls. Το αστικό πεδίο αναδιατάχθηκε, το δίκτυο µαζικών συγκοινωνιών άλλαξε και µαζί του άλλαξε oλόκληρoς ο χάρτης της πόλης. Κανείς δεν µπορεί να πει µε σιγουριά αν η πόλη είχε ανάγκη τα νέα υπερµεγέθη εµπορικά κέντρα ή αν τα κέντρα είχαν ανάγκη τους πελάτες τους. Πάντως, τα malls, υπερµεγέθη, απαστράπτοντα, σαν διαγαλαξιακοί σταθµοί που προκαλούν δέος, ανακατένειµαν τις εµπορικές δραστηριότητες και δηµιούργησαν νέες συνθήκες στην καθηµερινότητα των κατοίκων της.

            Ακριβώς αυτή είναι η αίσθηση που επιδιώκει να δηµιουργήσει το mall. «Δεν είναι

απλώς ένα εµπορικό κέντρο, είναι ένα σύστηµα καταναλωτικής ζωνοποίησης που οργανώνει µια ολόκληρη πόλη µέσα στην πόλη. Στο εσωτερικό τους, ένα ιδιωτικό χώρο, δηµιουργηµένο για τη βέλτιστη καταναλωτική ανταπόκριση του κοινού, καλλιεργείται µια νέα συλλογικότητα. Εκεί, η µόνη δραστηριότητα που έχει θέση στο σταµατηµένο χρόνο είναι το κάθε είδους shopping προϊόντων, ψυχαγωγίας και κυρίως εφήµερων αισθήσεων και εµπειριών», σηµειώνουν σε µία διάλεξή τους οι αρχιτέκτονες Χρ. Χονδρός και Θ. Καφαντάρης.

      Τα malls γεννήθηκαν στις ΗΠΑ τη δεκαετία του 50 ως κλειστοί εµπορικοί χώροι µεγάλης έκτασης, στους οποίους είχες πρόσβαση µε το αυτοκίνητο ή µόνο µε το αυτοκίνητο. Στην Ελλάδα όλα φτάνουν µε χρονοκαθυστέρηση. Τα malls καθυστέρησαν µισό αιώνα. Τώρα που πεθαίνουν στις ΗΠΑ και αντικαθίστανται από τα Life Style Centers (ανοιχτά κέντρα πολλαπλών δραστηριοτήτων), εµείς τα υιοθετούµε ασµένως εδώ. Από τη Λάρισα ως την Κρήτη και από τα Γιάννενα ως τη Θράκη, παντού η ελληνική περιφέρεια γεµίζει malls. Συνολικά στη χώρα µας το Αʹ εξάµηνο του 2009 προστέθηκαν περίπου 25.000 τ.µ. στα λειτουργούντα εµπορικά κέντρα, ενώ µέχρι το τέλος του 2010 στη συνολική επιφάνεια των malls στην Ελλάδα θα προστεθούν περί τα 160.000 τ.µ.

         Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, το προσεχές έτος η ανάπτυξη νέων εµπορικών κέντρων εκτιµάται ότι θα υποχωρήσει στο χαµηλότερο επίπεδο της τελευταίας πενταετίας. Θα µπορούσε αυτό να είναι ένα ελπιδοφόρο µήνυµα για την Ελλάδα, µια χώρα που αποθεώνει το ιδιωτικό, περιφρονώντας βαθύτατα το δηµόσιο; Το παρελθόν µας δεν επιτρέπει µεγάλη αισιοδοξία. Πάντα η ανοικοδόµηση εδώ γινόταν σε βάρος του δηµόσιου χώρου. Στην Αµερική, αλλά και στις µεγάλες ευρωπαϊκές πόλεις, σήµερα προβληµατίζονται βαθύτατα για τα malls και τις πόλεις - υπνωτήρια και προσπαθούν όλο αυτό να το αλλάξουν. Ολόκληρες περιοχές της πόλης αναπλάθονται και µετατρέπονται σε πάρκα και άλλους χώρους δηµόσιας χρήσης. Προσπαθούν µε κάθε τρόπο να διευκολύνουν τους κατοίκους να ξανακατακτήσουν το κέντρο της πόλης και να έρθουν σε επαφή µε τη φύση στην πιο αυθεντική µορφή. Δε θα δείτε πουθενά καινούργιες πλατείες µε πλακοστρώσεις, παγκάκια και video walls, χωρίς ίχνος χώµατος, όπως κάναµε εµείς µε την Οµόνοια ή το Μοναστηράκι.

         «Κάθε µέρα στη χώρα µας ένας δηµόσιος χώρος απελευθερώνεται ως προς το  ιδιοκτησιακό καθεστώς, τους όρους και τις προϋποθέσεις εκµετάλλευσής του και εµπορευµατοποιείται. Αυτό γίνεται στις παραλίες, στις πλατείες και τους πεζόδροµους που γεµίζουν τραπεζοκαθίσµατα, και στους αδόµητους δηµόσιους χώρους που παραχωρούνται σε ιδιώτες. Διατηρητέα κτίσµατα αποχαρακτηρίζονται, η δόµηση πλησιάζει σε απόσταση αναπνοής αρχαιολογικούς χώρους, τα σχέδια πόλης επεκτείνονται στα δάση, τα δάση καίγονται ή αποχαρακτηρίζονται», γράφει η καθηγήτρια της Αρχιτεκτονικής Σχολής του ΕΜΠ Ελένη Πορτάλιου.

         Στο πλαίσιο έρευνας του Ινστιτούτου Αστικής και Αγροτικής Κοινωνιολογίας του ΕΚΚΕ για τους κοινωνικούς και χωρικούς µετασχηµατισµούς στην Αθήνα του 21ου αιώνα, ο Κ. Καβουλάκος εξηγεί πως η Αθήνα έγινε η ασφυκτική πόλη του σήµερα. «Το πρόβληµα της έλλειψης δηµόσιων χώρων εντάθηκε και ως ένα βαθµό έλαβε νέα µορφή κατά την τελευταία δεκαπενταετία, και ιδιαίτερα µετά την ανάληψη της διοργάνωσης των Ολυµπιακών Αγώνων. Στο πλαίσιο της προσπάθειας εισόδου της Αθήνας στον παγκόσµιο ανταγωνισµό µεταξύ πόλεων για την προσέλκυση επενδύσεων και την αύξηση της οικονοµικής δραστηριότητας, υιοθετήθηκαν πολιτικές της αποκαλούµενης «επιχειρηµατικής πόλης», κύρια στοιχεία των οποίων είναι η εµπορευµατοποίηση και η ιδιωτικοποίηση των δηµόσιων χώρων, οι συµπράξεις ιδιωτικού και δηµόσιου τοµέα και η εξασφάλιση καλύτερων προϋποθέσεων για ιδιωτικές επενδύσεις».

 

                                                                             Ντ. Δασκαλοπούλου, Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, περιοδ. Έψιλον